Carmen Amaya była wyjątkową, niezwykłą tancerka i śpiewaczką pochodzenia cygańskiego. Urodziła się w Barcelonie, prawdopodobnie w 1913. Ponieważ nie zna się dokładnie jej daty urodzin, podaje się różny wiek, w którym zaczęła tańczyć publicznie. Było to w czwartym lub w szóstym roku jej życia. Na początku towarzyszyła ojcu el „Chino”, grającemu na gitarze w różnych lokalach.
Niektóre źródła podają, że na pewno w 6 roku życia, być może dlatego, że dopiero ten moment związany jest ze wskazaniem konkretnego miejsca, w którym wystąpiła, czyli restauracja "Las Siete Puertas".
Jedynym nauczycielem, jakiego miała, była jej własna intuicja i wrażliwość. Tak wybitna, że szybko została zauważona, między innymi przez impresario José Sampere, który jednak nie mógł zapewnić jej legalnego kontraktu z powodu jej bardzo młodego wieku. Każdy występ w teatrze wiązał się z ogromnym napięciem i wymagał gotowości do ucieczki, gdyż w każdej chwili mogła pojawić się policja
W 1923 Carmen podróżowała po Hiszpanii z zespołem Manuela Vallejo. Po powrocie do Barcelony związała się z Teatro Español.
Jej nazwisko oficjalnie pojawiło się po raz pierwszy na afiszach w 1929 r. przy okazji międzynarodowych targów w Barcelonie. Carmen podbiła serca publiczności. W tygodniku „Mirador” krytyk Sebastián Gash napisał: Wyobraźcie sobie czternastoletnią Cyganeczkę, siedząca na krześle, na scenie. Wydaje się niewzruszona jak posąg, wyniosła i wytworna, z niewymownym rasowym szlachectwem, hermetyczna, nieobecna, obojętna na wszystko co się dzieje dookoła, sama ze swoim natchnieniem, w postawie pewnego rodzaju niezwykłej hieratyczności pozwalającej by jej dusza wzniosła się w niedostępne rejony. Nagle, jeden moment i, i Cyganka tańczy. To nie do opisania. Dusza. Czysta dusza. Uczucie przyobleczone w ciało. Zwroty, skręty pod kątem prostym, żywa geometria!
Carmen zaczyna pojawiać się w filmach. Po premierze filmu "María de la O", w roku 1936, w czasie tournée po Hiszpanii, wybuch wojny domowej zastał ją w Valladolid. Razem z teatrem miała jechać do Lizbony, ale zarekwirowano ich samochód. Zespół wiedział, co może się stać z Cyganami w trakcie tej wojennej zawieruchy. Bez środków lokomocji i bez dokumentów, z Portugalii uciekli do Buenos Aires. Podróż upłynęła pod znakiem strachu i obaw. Po pokonaniu wielu trudności Carmen zaczęła występować w Buenos Aires wraz z Ramonem Montoya i Sabicas. Ich koncerty odnosiły niebywałe sukcesy. Przez 4 miesiące jeżdzili po całej Argentynie. Między 1937 a 1940 pojawili się w Urugwaju, Brazylii, Chile, Kolumbii, Wenezueli, na Kubie i w Meksyku. Carmen na Kubie nauczyła się pisać i czytać, było to konieczne, żeby dostać się do USA, skąd wcześniej deportowano ją ponieważ nie potrafiła się podpisać (nigdy nie chodziła do szkoły).
W 1941 przybyła do Nowego Jorku. Jej taniec i osobowość wywołała takie wrażenie na samym prezydencie Roosvelcie, że ten zaprosił ją do Białego Domu i na znak uznania wręczył jej bolerko wyszywane brylantami. Carmen stała się sensacją w Hollywood, pojawiła się też na okładce czasopisma “Life".
Począwszy od filmowej wersji "El Amor Brujo", grała także w: "Sueños de gloria", "Piernas de Plata", "Vea a mi abogado", "Carmen Amaya y sus muchachos", "Las amarguras de un torero", "El sombrero de Paraná" y "Sigan al chico", oraz nagrywała płyty.
Przez 11 lat podróżowała po Ameryce, Europie i Afryce Południowej. W 1947 w swoim wielkim tournée pojawiła się w końcu w Hiszpanii. Stała się bezdyskusyjną gwiazdą na skalę światową, żywą legendą.
To, co było chyba najbardziej niezwykłe, to fakt, że Carmen Amaya pokazała na scenie flamenco prawdziwe, śmiałe i surowe, czego nikt dotąd jeszcze nie zrobił.
Zawsze było głośno wokół niej z uwagi, nie tylko na niesamowity taniec, ale również fascynującą osobowość i nieprzewidywalne zachowania. Była pierwszą kobietą , która odważyła się założyć spodnie do flamenco. Krok odważny tym bardziej, że w okresie dyktatury Franco wszelkie przejawy feminizmu były ostro tępione.
Była również niezwykle hojna. Zakrawało to wręcz na pewnego rodzaju patologię. Sama mówiła, że posiadanie pieniędzy przeszkadza jej, że raczej nigdy nie zasnęłaby w domu, w którym byłby nadmiar pieniędzy. Uważała, że jest wiele nieszczęścia na świecie i dlatego, gdy tylko przypadkiem miała pieniądze, oddawała je pierwszej osobie która o nie poprosiła. Gdy nie było nikogo kto prosił, płaciła za paczkę papierosów 10 razy więcej, niż kosztowała. Carmen opowiadała, że zwykle była bez grosza co pozbawiało ją niepotrzebnego niepokoju i pozwalało spokojnie zasnąć. W sumie zawsze taka była. Już jako dziecko, mieszkając w cygańskiej dzielnicy, kiedy wracała do domu z chlebem, po drodze rozdawała go sąsiadom. W Somorrostro - dzielnicy, z której pochodziła, na Paseo Marítimo istniała fontanna w której jako dziewczynka, Carmen gasiła pragnienie. W 1959 Barcelona postanowiła nadać fontannie jej imię. Tego wieczoru miał odbyć się jej koncert uświetniający to wydarzenie w Pałacu Muzyki. Carmen dowiedziała się jednak, że Cyganie z jej dzielnicy nie mogli dostać się na ten koncert ponieważ nie byli odpowiedni ubrani, ani nie mieli pieniędzy. Carmen opuściła więc uroczystość, wróciła do Somorrostro i spędziła tę noc tańcząc dla swoich na ulicach.
W 1952 wyszła za maż za gitarzystę ze swojego zespołu - Juana Antonio Agüero. Po skromnej ceremonii nie wyjechali na miesiąc miodowy, tego samego dnia mieli przedstawienie. Juan Antonio twierdził, że choć mówiono, iż nie mieli miesiąca miodowego, to nie była prawda, bo w rzeczywistości trwał on od ślubu aż do śmierci Carmen 11 lat później.
Od dziecka Carmen cierpiała na niewydolność nerek, z którą medycyna sobie wtedy nie radziła. To, że tak długo żyła mimo tej poważnej dolegliwości zawdzięczała... tańczeniu – taniec, a zwłaszcza taconeo, pomagało w eliminowaniu toksyn, z którymi nie radziły sobie nerki.
Zmęczona ciągłymi podróżami i występami Carmen kupiła w końcu mieszkanie nad brzegiem morza. Mówiła, że to właśnie fale morskie nauczyły ją tańczyć. Mówiła, też że kiedy nie będzie mogła już tańczyć - umrze. Ostatni koncert przerwała, nie miała już sił. Zmarła w swoim domu - ostatnim azylu 19 listopada 1963.
Na jej pogrzeb przyszło 20.000 ludzi.
Osoby mające możliwość współpracy z Carmen opowiadały o niej, że tańczyła według nieuchwytnego wewnętrznego rytmu, że była jak ogień – miała w sobie w sobie coś przerażającego i jednocześnie pociągającego i fascynującego. Mówiono, że w jej tańcu był pewien tragizm, tak jak w całym jej życiu. Często improwizowała, a jej taniec charakteryzował się szczególnym dramatyzmem, pasją a nawet furią, która uspokoić mogła tylko śmierć.
¡Qué pena Carmen, qué pena!
Po jej śmierci powstały książki biograficzne:
“Queen of the Gypsies” (Sevilla Press, 1999) de Paco Sevilla, “Carmen Amaya o la Danza del Fuego” (Espasa Calpe, 1994) de Mario Bois, “Cuando duermo, sueño que estoy bailando” (Libros PM, 1995) de Francisco Hidalgo Gómez o “Carmen Amaya la bailaora genial” (G.P. Barcelona, 1964)
Dla uczczenia jej pamięci, zainspirowany życiem i tańcem Carmen, José Antonio z Ballet Nacional stworzył spektakl “Leyenda”
W roku 2012 zainaugurowano Festiwal imienia Carmen Amaya
http://www.festivalcarmenamaya.com
Carmen Amaya to też początek pewnej epoki, która paradoskalnie trwa do dziś. Paradoksalnie, bo dziś Hiszpania kojarzy się przede wszystkim z flamenco. Przed Carmen określenie "taniec hiszpański" nasuwał od razu na myśl energiczne pary z kastanietami i w strojach z epoki Goi, zawdzięczając swój wizerunek baletom romantycznym, których choreografowie byli zafascynowani jego żywiołowością i techniką. Jednak nadal pozostawał on w zupełnie odmiennej do flamenco stylistyce - elagancki, dostojny, pozytywny. Flamenco Carmen uzmysłowiło, że taniec to nie tylko wystudiowany ruch, doskonała poza, że może to być pokaz silnej, prymitywnej witalności, czystej, autentycznej. W miejscu łagodnych przejść i wyuczonych kroków, u niej były nagły step, urwane frazy, ostre zatrzymania. I emocje. Przede wszystkim emocje. Mrok, cierpienie, strach i rozpacz, jeśli radość to niemal dzika, nieokiełznana. Uczucia nieobce wielu z nas, przełożone na język ciała i w zasadzie nawet bliższe mu niż, dążący do doskonałości, ruch tancerza klasycznego.
Może dlatego flamenco tak zachwyca, intryguje?
Na YouTube można znaleźć sporo nagrań z Carmen, w tym fragmenty filmu "Tarantos".Nieukończony, bo Carmen już była bardzo chora i wkrótce zmarła. Jej taniec do końca był porywający. Trudno uwierzyć, że tak tańczyła umierająca kobieta. Ona po prostu była tańcem!
http://www.youtube.com/watch?v=EwVODokMJYo
Polecam również ten dokument:
http://www.rtve.es/alacarta/videos/imprescindibles/imprescindibles-carmen-amaya/2149728/
źródła:
https://www.flamenco-world.com/tienda/autor/carmen-amaya/137/
http://www.deflamenco.com/revista/especiales/obituario-historico-carmen-amaya-revista-destino-1.html#.UsCSR7RRCIx
http://www.mujerhoy.com/corazon/paparazzi/carmen-amaya-gitanilla-reino-757326122013.html
http://www.elconfidencial.com/cultura/2013/05/07/fotografias-a-un-suspiro-de-la-muerte-de-carmen-amaya-120334
Opracowanie i tłumaczenia Emilia Potocka. Jakiekolwiek wykorzystanie tego materiału bez mojej wiedzy i zgody zabronione.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz